Ενεργειακές απαιτήσεις και θρεπτικά συστατικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης: τι και κατά πόσο αυξάνονται.
Οι ενεργειακές ανάγκες κάθε εγκύου εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως το βάρος της πριν την εγκυμοσύνη, το στάδιο της εγκυμοσύνης, τη δραστηριότητά της αλλά και την ποιοτική σύσταση του σώματός της. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξειδικεύεται.
Έτσι, παρατηρούνται αυξημένες ανάγκες σε:
- Θερμίδες:
Θεωρητικά, μια μέση υγιής γυναίκα πρέπει να προσλάβει περίπου 80.000kcal ( 36.000 kcal λόγω της αύξησης του μεταβολισμού και 44.000 kcal λόγω της σύνθεσης των ιστών του εμβρύου ) για μια συνολική αύξηση του βάρους της κατά 12.5 kg. Αυτό σημαίνει μια αύξηση των ημερήσιων θερμίδων κατά 300 kcal στο 2ο και 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, εκτός κι αν τα αποθέματα ενέργειας έχουν εξαντληθεί πιο νωρίς.
- Φολικό οξύ:
Ανεπάρκειά του σχετίζεται με άμεση αποβολή, γυναικολογικές επιπλοκές, πρόωρη γέννηση και χαμηλό σωματικό βάρος νεογνού. Υπενθυμίζουμε ότι το χαμηλό βάρος του βρέφους είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με υψηλή θνησιμότητα έως και την ηλικία του ενός έτους.
Επίσης, οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι η αύξηση φολικού οξέος στη διατροφή, μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης νευρολογικών προβλημάτων ( νωτιαίου μυελού και εγκεφάλου ) των νεογνών, τα οποία είναι πολύ συχνά: περίπου 2.500 παιδιά που γεννιούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες εμφανίζουν τέτοιας φύσεως προβλήματα.
Προσοχή: το νευρικό σύστημα του νεογνού σχεδόν ολοκληρώνεται στις πρώτες 28 ημέρες μετά τη σύλληψη, πριν καν ακόμα οι περισσότερες γυναίκες καταλάβουν ότι είναι έγκυες! Γι’ αυτό το λόγο, η σωστή και ισορροπημένη διατροφή σε όλη την αναπαραγωγική φάση της γυναίκας είναι ζωτικής σημασίας.
Πλούσιες πηγές φολικού οξέος είναι: συκώτι, νεφρά, φακές, φασόλια, μαυρομάτικα φασόλια, σπανάκι, μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών, κουνουπίδι, αβοκάντο, σέλινο, αμύγδαλα, φιστίκια, μαγιά ζύμης, τεύτλα, αυγά, ψάρια, πορτοκάλι, αλεύρι σόγιας και ολικής άλεσης.
- Βιταμίνη Β6 :
Η βιταμίνη αυτή εμπλέκεται σε βασικά μεταβολικά μονοπάτια ανάπτυξης του οργανισμού και οι απαιτήσεις του οργανισμού είναι αυξημένες.
Μειωμένη συγκέντρωση της Β6 στο αίμα εγκύων έχει σχετιστεί με τη διανοητική κατάθλιψη που βιώνουν πολλές γυναίκες στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Επίσης, φαίνεται πως βοηθά στην αποφυγή και αντιμετώπιση της ναυτίας και του εμετού.
Άλλες βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία:
- Βιταμίνη Α:
Είναι η βιταμίνη που εμπλέκεται στην κυτταρική διαφοροποίηση κατά το 1ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, ζωτικής σημασίας για την ομαλή ανάπτυξη του εμβρύου. Όμως, υπερβολική πρόσληψη, πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μπορεί να είναι επιζήμια για το έμβρυο, καθώς προκαλεί τερατογένεση.
Επιδημιολογική μελέτη συσχετίζει την ισοτρετινοίνη ( φάρμακο για την αντιμετώπιση της κυστικής ακμής, ανάλογο της βιταμίνης Α ) με κρανίο-προσωπικές δυσμορφίες, καρδιακές αλλαγές, προβλήματα στο κεντρικό νευρικό σύστημα και αλλαγές στο θυμικό.
- Βιταμίνη C:
Φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην αποφυγή της προεκλαμψίας.
- Βιταμίνη D:
Οι ανάγκες είναι αυξημένες, καθώς παίζει σημαντικό ρόλο στην ισορροπία του ασβεστίου. Ανεπάρκειά της έχει συσχετιστεί με υποασβεσταιμία ή και υποπλασία του σμάλτου. Υπερβολική πρόσληψη μπορεί να είναι επιζήμια, δημιουργώντας σοβαρή υπερασβεσταιμία και συναφή προβλήματα στο νεογνό.
Οι συνήθεις δίαιτες είναι επαρκείς στις βιταμίνες Ε και Κ.
Μέταλλα και ιχνοστοιχεία:
- Ασβέστιο
Χρειάζονται περίπου + 400mg ασβεστίου επιπλέον των 800mg που προτείνονται για την ημερήσια πρόσληψη ( σε γυναίκες που έχουν ήδη γεννήσει μία φορά ).
Η οστική πυκνότητα του βρέφους και η πιθανότητα ανάπτυξης οστεομαλακίας εξαρτώνται από την επαρκή πρόσληψη ασβεστίου της μητέρας.
- Φώσφορος
Βρίσκεται σε πολλά τρόφιμα και η ανεπάρκεια είναι σπάνια.
Ανισορροπία της σχέσης ασβεστίου- φωσφόρου με ταυτόχρονη μείωση του ασβεστίου, έχει συσχετιστεί με κράμπες στα πόδια στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Έχει αναφερθεί μείωση και ανακούφιση των συμπτωμάτων με τη μείωση πρόσληψης γάλακτος ( υψηλό σε φώσφορο και ασβέστιο ) και τη χορήγηση ειδικών συμπληρωμάτων ασβεστίου. Άλλες έρευνες όμως απέτυχαν να αποδείξουν τον πιο πάνω συσχετισμό.
- Σίδηρος
Συστήνεται πρόσληψη + 700-800mg σιδήρου, ειδικά στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης όπου οι ανάγκες χρησιμοποίησής του αυξάνονται ραγδαία.
Το έμβρυο λειτουργεί ως παράσιτο χρησιμοποιώντας το σίδηρο της μητέρας για την ερυθροποίηση ( παραγωγή των ερυθρών του κυττάρων ). Έτσι, ανεπάρκεια σιδήρου της μητέρας δεν προκαλεί αναιμία στο έμβρυο. Τα αναιμικά έμβρυα είναι τα πρόωρα, εξαιτίας απλά της έλλειψης χρόνου που θα χρειαζόταν να συσσωρεύσουν ικανοποιητικές ποσότητες σιδήρου στο τελευταίο τρίμηνο.
Ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί να φέρει σε κίνδυνο τη μητέρα, ειδικά αν υπάρξει αιμορραγία κατά τη διάρκεια του τοκετού.
Η διαιτητική πρόσληψη είναι ανεπαρκής για να φτάσει τα υψηλά επίπεδα που απαιτούνται, γι ’αυτό ο σίδηρος χορηγείται και συμπληρωματικά.
Πλούσιες πηγές σιδήρου: Βοδινό, νεφρά, μελάσα, χαβιάρι, κοτόπουλο, σκόνη κακάο, ψάρια, συκώτι, πορτοκάλια, τσάι, οστρακοειδή ( μύδια, στρείδια ), πατάτα, ρύζι, αλεύρι σόγιας, ηλιόσποροι, σιτάρι και αλεύρι σίτου, ξερά φρούτα, χοιρινό, αρνί.
- Ψευδάργυρος
Διαιτητική ανεπάρκεια ψευδαργύρου αντανακλάται σε ανισορροπία των ιχνοστοιχείων στη μητέρα, ενώ είναι πιθανό να προκαλεί γενετικές δυσμορφίες στο νεογνό και χαμηλά αποτελέσματα εγκυμοσύνης ( χαμηλό βάρος νεογνού και μειωμένη ανάπτυξη ). Μελέτες σε ζώα έδειξαν διανοητικές ανωμαλίες.
- Νάτριο
Στο παρελθόν περιοριζόταν όταν οι γυναίκες εμφάνιζαν οίδημα, σήμερα όμως πιστεύεται πως μια μέτρια εμφάνιση οιδήματος είναι φυσιολογική και δε χρησιμοποιούνται πλέον οι πρακτικές χρήσης διουρητικών ή ο περιορισμός της πρόσληψης νατρίου στη διατροφή. Χαμηλά επίπεδα νατρίου εξαντλούν τους φυσιολογικούς μηχανισμούς ρύθμισης της πίεσης του οργανισμού της μητέρας έως κατάρρευσης. Σε ζώα, παρατηρήθηκε ανάπτυξη τοξικότητας του νερού μαζί με νεφρικές διαταραχές. Υπονατριαιμία παρατηρήθηκε σε νεογνά όπου οι μητέρες είχαν περιορίσει την πρόσληψη νατρίου.
Συστήνεται λοιπόν αποφυγή υπερβολικά αλατισμένων φαγητών και χρησιμοποίησή του αλατιού με μέτρο ( όχι κάτω από 2-3mg την ημέρα ).
- Μαγνήσιο
Η πρόσληψη του μαγνησίου επίσης αυξάνεται ώστε να καλυφθούν οι απαιτήσεις για την ανάπτυξη των ιστών μητέρας και εμβρύου ( συγκεντρώνεται στα νευρικά και μυϊκά κύτταρα ). Ανεπάρκεια σε μαγνήσιο προκαλεί νευρομυϊκή δυσλειτουργία με χαρακτηριστικά τρέμουλο και σπασμούς.
- Χαλκός
Στα ζώα, έλλειψη χαλκού προκαλεί τερατογένεση και είναι πιθανό στον άνθρωπο να συμβάλει σε δυσμορφίες.
- Ιώδιο
Ανεπάρκεια οδηγεί σε κρετινισμό του βρέφους ( μικρή ανάπτυξη ) και μετεμβρυικά δίνει ένα φάσμα κλινικών δυσλειτουργιών που θέτουν το βρέφος σε μειονεκτική θέση.
